Categorie archief: Bibliotheken
Jan Komenský uit Uherský Brod op de JAM
Ha Judith,
Het voelt als een lange winterslaap. Maar het wordt tijd dat ik “wakker” wordt en actiever ga delen. Ik heb er zelfs een nieuwe inspirator voor: Jan Komenský geboren in Uherský Brod te Tsjechië al zal hij zelf zeggen Moravie. Ik weet dat ik je toestemming niet nodig heb, omdat je er denk ik blij van wordt als ik actiever ga delen, maar ik wil hem toch vragen. Graag wil ik mijn avonturen in het kader van Jan of onze JAM blog delen met diegene die dat willen lezen.
Als de meest gestructureerde en de ultieme deler van ons twee ben je nooit opgehouden te delen. Op https://judithvanhooijdonk.nl/ plaats je nog steeds dat wat je ziet, hoort, leest, je bevreemd en vooral ook de nieuwe innovaties binnen het onderwijs (en daarbuiten). Ik heb mezelf ergens het excuus verzonnen dat ik geen tijd meer had om te delen of om samen met je de duo-bloggen. Eigenlijk raar aangezien ik mijn studenten altijd leer dat ze die dingen die ze leuk vinden om te doen juist moeten doen en daar tijd voor moeten maken.
Door Jan, was ik op zoek naar een plek waarbij ik periodiek kan bloggen over mijn avonturen in zijn naam. Door Jan, was ik aan het kijken voor een plekje waar mijn verhalen, ervaringen en projectoverzicht kon landen. Jan is de man van doen, meer nog dan van lezen. Niet dat hij lezen niet goed vind, maar hij schreef al in 1657: “De mensen moeten zoveel mogelijk hun wijsheid niet uit boeken putten, maar uit hemel en aarde, uit eiken en beuken, dat wil zeggen zij moeten de dingen zelf kennen en onderzoeken en niet alleen andermans waarnemingen daarover”. In hetzelfde boek pleitte Jan ook voor “dat alle kinderen – rijk en arm, jongens en meisjes, uit stad of dorp – naar school zouden moeten gaan. Onderwijs biedt inzicht in de samenhang van de werkelijkheid en alleen zo kan er een betere wereld ontstaan.” (https://comeniusmuseum.nl/over-comenius/biografie/)
Een ideaal boegbeeld voor net Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek dus om mensen zoals jij en ik te laten werken in de praktijk aan een stukje innovatie om het onderwijs naar iedereen te brengen. Een ideale gelegenheid voor mij om het werk dat we samen als innovatoren gedaan hebben bij Zuyd, en het werk dat ik in de afgelopen jaren gedaan heb in mijn PhD-onderzoek een stap verder te brengen. Dat boegbeeld is overigens niet zo bekend onder de naam: Jan Komenský maar meer onder de naam Comenius en ik heb de eer om van het NRO een beurs te ontvangen waarin ik in de komende twee jaar “zelf dingen leer kennen en onderzoeken en niet alleen andermans waarnemingen daarover” en dat ik mijn eigen waarnemingen mag gaan delen die bedoeld zijn om “alle kinderen – naar school te laten gaan” zodat het “inzicht en de samenhang van de werkelijkheid” op een zo goed mogelijke manier bij al die kinderen komt.
Met jouw toestemming, schrijf ik hier naar jou en naar diegene die het wil lezen over deze Comenius Beurs activiteiten, en ik hoop natuurlijk op je kritische digitale meedenk reacties, want het onderdeel delen in mijn beursaanvraag kan natuurlijk maar door 1 iemand geinspireerd zijn!
Groet Marcel
Presentatie Informatie aan Zee #IaZ2019
Hallo Marcel,
De afgelopen 2 dagen was ik in Oostende. Een uitwaaidag en een congresdag. Naar aanleiding van mijn 2beJAMmed blog Einde tijdperk boekenkasten in hogeschoolbibliotheek was ik door de organisatie van Informatie aan Zee uitgenodigd om een presentatie te verzorgen.
Ik heb gesproken over ambities, uitdagingen, dilemma’s waar de hogeschoolbibliotheek volgens mij voor staat. Ik sprak op persoonlijke titel op basis van mijn kennis en ervaringen met Nederlandse hogeschoolbibliotheken en technologie-ondersteund leren in hogescholen. Mijn verhaal sloot goed aan op hetgeen ik die dag al had gehoord. Uit een aantal onderzoeken die werden gepresenteerd bleek dat bibliotheken moeten ‘veranderen’, kijk bijvoorbeeld dit filmpje van de IFLA.
Na mezelf te hebben voorgesteld en de ongeveer 50 aanwezigen gevraagd hoe lang zij in een hogeschoolbibliotheek werken, ben ik begonnen met het benoemen van twee recente pubicaties: een reflectie over hogeschoolbibliotheken (Meta (2019) nr. 1) en HBO-bibliotheken slaan nieuwe wegen in (IP (2019) nr. 5) en heb ik me hardop afgevraagd of de hogeschoolbibliotheken in een identiteitscrisis beland zijn. Wat ik bij hogeschoolbibliotheken zie, is:
- veel personeel van boven de 50, en er is weinig/geen aanwas omdat er geen hbo-bibliotheekopleidingen meer zijn. Tijdens de fusiegolf in de jaren 80-90 was ook de tijd van opkomst Google. Bibliotheekopleidingen raakte hun identiteit kwijt en dus ook hun status. In het gezamenlijk ochtendprogramma sprak Ellen Hartman van OCLC, een frisse jonge verschijning in bibliotheekwereld die cijfertjes toonde van de professionele onbalans qua leeftijd in de bibliotheekwereld. Wil je jonge informatieprofessionals in je bibliotheek? Weet dan dat flexibiliteit en blijvend ontwikkelen belangrijk voor hen is. Blij om te horen dat er een Jong Bibliotheek Netwerk is.
- bescheidenheid, het ‘Calimero-effect’
- onvoldoende innovatiekracht. Volgens een recent onderzoek van twee docenten van de laatste IDM-opleiding in Nederland blijkt dat er meer bibliotheekinnovaties zijn dan dat je op het eerste zicht zou zien. Maar ze zijn niet zichtbaar. Andere type medewerkers (technische, creatieve sector) en trainen kan hier verandering in brengen. In het onderzoek zag ik geen voorbeelden van hbo-bibliotheken.
- Tegen het bijna-niet op te boxen aannames van de omgeving dat docenten, onderzoekers en studenten wel kunnen zoeken. Kunnen zoeken (via Google) is nog niet informatievaardig, onderzoeksvaardig en/of mediawijs zijn.
Een hogeschoolbibiotheek is ondersteunend aan het primaire onderwijsproces en heeft een aantal functies:
- Ontmoetings- en studie-/stilteplek
- Catalogiseren, collectievorming en uitleen (fysiek en digitaal)
- Services: trainingen informatievaardigheden studenten en docenten; onderzoekondersteuning, auteursrechteninformatiepunt, etc.
Elke functie heb ik verder toegelicht. Het liefst zou ik geen keuze maken in deze functies, ze zijn allemaal waardevol. Toch dwingen vaak omstandigheden tot een keuze. Deze context kan zijn: aansturing, budget, personeelsbestand, organisatiecultuur, percepties. De hogeschoolbibliotheek is in de kern informatiepartner die een betrouwbare collectie aanbiedt om zo een bijdrage te leveren aan de professionele ontwikkeling van studenten.
Ruimte
In de hogeschool zie ik steeds meer ontmoetings-en samenwerkruimtes in de nabijheid van de opleiding, dat betekent voor mij dat dit (in deze situatie) voor de bibliotheek niet meer de eerste prioriteit is. Alhoewel …. als ik dan het voorbeeld van Thomas More in Mechelen zie, ingericht door Dox, dan gun je toch elke hogeschoolstudent zo’n leeromgeving waar hij zich thuisvoelt.
In tentamentijd is veel behoefte aan concentratiewerkplekken, daarom zou ik stilteplekken creëren en in tentamenperiodes openingstijden verruimen.
In het onderwijs is steeds meer aandacht voor actief leren, een adequate inrichting kan hierbij ondersteunend zijn. De bibliothecaris heeft kennis van inrichten van ruimtes voor samenwerken, deze kennis zou zij kunnen inzetten voor opzetten van learning spaces, of zelfs technologierijke learning spaces 🙂
Collectie
Digitaal tenzij … is de meest gebruikte manier van collectievorming. Logisch. De opmars van digitale collectie zal per domein anders verlopen. Toch twijfel ik of je toch nog een fysieke basis- en handcollectie moet aanbieden. Twijfel zit in nostalgie en het solidariteitsbeginsel.
Studenten krijgen van de opleiding meestal op een presenteerblaadje welke bronnen ze moeten bestuderen, soms zijn dit artikelen, soms handboeken. Bibliothecarissen ondersteunen onderwijs bij samenstellen van literatuurlijsten. Ik zie ook een rol voor de bibliothecaris om de opleiding te adviseren bij het samenstellen van de verplichte boekenlijst, en om alternatieven aan te bieden. Studenten ergeren zich als maar naar een paar pagina’s uit een duur studieboek wordt verwezen. Soms begrijp ik de keuze van het onderwijs vanwege hoge copyrightkosten. Geef student daarom vooraf duidelijk aan wat gebruikt wordt, zodat ze zelf afweging voor aankoop kunnen maken. Aanschaffen of gebruik maken van streamingdienst als BUKU (maar 25 euro per maand, dat is 300 euro per jaar voor inzage). Tweedehands aanschaffen, of zelf kopieën maken kan uiteraard ook.
Wel of niet boeken beschikbaar stelt, staat los van de wetenschappelijke evidentie dat je beter leert van papier dan van een scherm. Vind je als bibliotheek dat je alle bronnen die het onderwijs aanreikt in beide verschijningsvormen moet aanbieden? Zou je me dit 10 jaar geleden gevraagd hebben, zou ik ja zeggen. Als je keuzes moet maken, dan niet.
De bibliothecaris stimuleert uiteraard het gebruik van open acces!
Oja, en schaf die boetes af 😦
Services
Dit zou, als je het aan mij vraagt, de kerntaak van de bibliotheek moeten zijn. Als informatiepartner van het onderwijs studenten en docenten de weg wijzen en vooral niet van het kastje naar de muur. Hulp en support kan geboden worden bij datamanagement, auteursrechten, informatievaardigheden, mediawijsheid, open leermaterialen, om er maar een paar te noemen.
Van BAAS naar KAAS
Onlangs las ik op het blog van Ronald Capelle die pleitte voor Kowledge As A Service ipv Books As A Service. De kennis van de bibliothecaris zien als een service (Capelle’s idee was wel iets anders, maar dit maak ik ervan).
V
olgens mij moet een hogeschoolbibliothecaris een specialist zijn met didactische competenties die samen met docenten onderwijs ontwerpt. Hij/zij is dus op de hoogte van de veranderende onderwijscontext: blended learning, actief leren, etc., en uiteraard van de (leer)technologische innovaties.
Het gevolg is dat het bibliotheekteam constant moeten afstemmen met elkaar, onderwijs en andere diensten. En bijscholen natuurlijk. Mooi samengevat in het figuur A future ready librarian.
Waar gaan we voor? Waar staan we voor?
Als bibliotheekteam zou je deze vragen regelmatig moeten stellen. Door vinger aan de pols te houden weet je of je nog op de goede weg bent. Voorwaardelijk vind ik dat de bibliothecaris zich blijvend op de hoogte stelt van trends en ontwikkelingen in het informatielandschap. Zoals naar zo’n fijn congres gaan als in Oostende (of lees deze leven lang leren tips van Wilfred Rubens eens).
Wat ik wel opvallend vond is dat ik bij de ‘track hogeschoolbibliotheken’ de enige was die niet verbonden was aan een commerciële partij als Ebsco, ProQuest, LexisNexis. Ik had graag meer hogeschoolbibliothecarissen op het podium gezien.
Dat veranderen niet gemakkelijk gaat liet keynote spreker Paul Smit. Het is voor ons brein lastig om ‘anders te kijken’. Ons reptielenbrein is erg dominant. We moeten sturen op het zoogdierenbrein, dat betekent complimenten maken, niet te veel keuzes aanbieden en zorgen voor plezier. Sturen op gewenst gedrag (weg met die verbodsregels!). Alleen passie of urgentie zorgen voor verandering. En verandering kost tijd, heel veel tijd. Kwestie van blijven herhalen. Paul Smit is ook de keynote bij de SURF Onderwijsdagen. Heb je ook een kans om hem te zien 🙂
Mooi weekend!
Groet,
Judith
Mijn slides zijn te bekijken via Slideshare.
Frisse denkkracht bij Ligne Bibliotheek
Dag Marcel,
Vandaag was ik bij een frisse denkkrachtsessie, georganiseerd door Cubiss. Ik was hiervoor uitgenodigd door Liesbeth Mantel. Cubiss ondersteunt sociale organisaties o.a. openbare bibliotheken met vraagstukken rondom lezen, leren en informeren. Cubiss helpt ook innovatietrajecten waarbij zij 2 technieken combineren: DesignThinking en Ynnovate.
Liesbeth had aan Cubiss de vraag gesteld: hoe kunnen we er via (ander) aanbod voor zorgen dat de studenten van Zuyd gebruik maken van de verschillende facetten van de bibliotheek? Dus naast het gebruikmaken van de werkplekken van de bibliotheek.
In het onlangs verschenen IP | Vakblad voor informatieprofessionals kwam Monique Triepels, coördinator van Zuyd Bibliotheek Ligne aan het woord:
meer lezen via IP (alleen voor abonnees)
Samen met 2 collega’s van Zuyd bibliotheek en 3 collega’s van de bibliotheek Domijnen gingen we met dit vraagstuk aan de slag en werden hierbij begeleid door Lonneke Jans van Cubiss. Het was de bedoeling in 3,5 uur tot 2-3 concrete ideeën te komen.
Samen bepaalde we de HKW (HoeKunnenWe)-vraag. Het werd: Hoe kunnen we de Ligne Bibliotheek the place to be maken voor Zuyd studenten. Door diverse creatieve werkvormen verzamelden we heel wat post-it briefjes waar grote en kleine, praktische en rare ideeën op stonden. Na al deze inspiratie moesten we allemaal een drietal post-its selecteren en na meeste stemmen gelden …kwamen er uiteindelijk 2 ideeën om te concretiseren.
- Fablab/Makerspace – beschikbaar stellen en/of uitlenen van Lego Mindstorm, Raspberry Pi, etc.
- Meedenken – studenten niet van het kastje naar de muur te sturen bij vragen/problemen.
Er is genoeg input voor Zuyd en de Domijnen om snel mee aan de slag te gaan. Ik hoop dat het na de zomervakantie een vervolg krijgt.
Het was een leuke sessie. Jammer dat het niet gelukt is om studenten (tentamenperiode) en externen te betrekken. Waarschijnlijk was de input dan wel meer divers geweest.
Door de HKW-vraag werden we (begrijpelijk) beperkt tijdens ideevorming. Ik zie ook nog mogelijkheden voor flexibele activerende leeromgeving (learning spaces), ondersteuning van docenten (de embedded librarian) en communityvorming.
Ik moest iets meenemen waar ik blij van word. Nou ik krijg heel veel energie van een paar dagen Concert@Sea! Morgen vertrek ik weer richting Brouwersdam. Ik ben er klaar voor!
Groet,
Judith
Einde tijdperk boekenkasten in hogeschoolbibliotheek?
Dag Marcel,
Vorige week was ik uitgenodigd door een hogeschoolbibliotheek om mee te denken over de trends en ontwikkelingen op hun informatiedienstverlening. Nadat eerst 2 directeuren de toekomst van de vloeibare samenleving schetsten (dat aansloot op mijn laatste blogpost) en wat dit volgens hen voor hun onderwijs en de bibliotheek betekende, werd ik geïnterviewd en daarna werd een aantal studenten en docenten bevraagd.
Volgens de directeuren namen ondersteunende diensten te veel eigenaarschap op zich die eigenlijk tot de verantwoordelijkheid van de opleiding hoorde. Tevens zagen zij voornamelijk studenten die via schermen werken ipv papier en vonden zij hen voldoende informatievaardig. Daarnaast werd de app Buku genoemd, een streamingdienst voor (‘al jouw’) studieboeken voor 25 euro per maand.
Op de vraag welke invloed digitalisering op het leren van de student maakte ik de opmerking dat informatie beter wordt verwerkt via boeken gaat. Uit vele onderzoeken blijkt ook dat dit beter beklijfd (kom ik later nog op terug). Mijn kinderen (n=3) gaven ook de voorkeur aan boeken en stilte (zonder smartphone-afleiding) tijdens studeren. De studenten bevestigden dat later. Zij leren uit de boeken die op de verplichte boekenlijst staan. Verschillende studenten waren gefrustreerd over het feit dat groot aantal op de verplichte boekenlijst nauwelijks gebruikt werd, of maar 1 hoofdstukje (dat weer pleit voor invoering van Buku). Zoeken deden zij via Google (Scholar), de aangeboden databanken werden door een enkeling intensief gebruikt, de meeste gebruikten deze niet of waren niet op de hoogte van het bestaan.
Ambitie
Wat betekent dit voor de hogeschoolbibliotheek als je je wilt profileren als informatiepartner van het onderwijs? Maar ook een betrouwbare digitale en fysiek collectie wilt aanbieden voor onderwijs en onderzoek en tevens een inspirerende leeromgeving wilt zijn? En als je ook een bijdrage wil leveren aan de professionele ontwikkeling van studenten?
Intermezzo
Weet je. Aan dit soort waartoe sessie heb ik al zo vaak aan deelgenomen. Met betrokkenen je ambitie bepalen om vervolgens de realiteit onder ogen te zien: Hoe dan? Je bent altijd onderdeel van een groter geheel, je dient te te verhouden tot de strategie, tot de organisatiestructuur, het beschikbare budget en de formatie-omvang. Waar heb je wel invloed op en waarop niet? In deze context moet je kijken welke onderdelen van je ambitie je kunt realiseren, dus zal je je moeten focussen. Als externe kan ik makkelijk zeggen dat je keuzes moet maken. Als je zelf midden in het veranderproces zit, is het niet even makkelijk. Keuzes maken is ook niet mijn grootste kwaliteit 😉
Dus praten over de impact van technologie op onderwijs en bibliotheek kan alle kanten op. Er is zoveel mogelijk …
Dromen kan ik over prachtige leeromgevingen (deze en/of deze of mijn grootste droom: The Hunt Library 🙂 ). Moet je dat beperken tot alleen de bibliotheek, of dienen dat uitgangspunten te zijn voor het hele onderwijsgebouw (zoals bij Niekée Roermond)? Dromen over experimenten met mogelijkheden van Artifical Intelligence is ook leuk!
Dat technologie een rol speelt op de manier waarop we communiceren, organiseren en informatie tot ons nemen, is duidelijk. Technologie verandert ons onderwijs, onze bibliotheek. Niet heel snel, maar toch heeft dit al impact op het leren en lezen.
Werkelijkheid
Wat doe je als hogeschoolbibliotheek als studenten alleen boeken van de boekenlijst gebruiken en achtergrondinformatie digitaal zoeken? Als opleidingen niet verwijzen naar de beschikbare fysieke achtergrondcollectie en databanken? Als fysieke leeromgevingen steeds vaker dicht bij de opleiding worden gesitueerd omdat de rol van docent verandert naar coach en zij elkaar steeds vaker opzoeken en elkaar willen ontmoeten?
Keuzes
De belangrijkste taak van een hogeschoolbibliotheek is volgens mij een gids zijn in de informatie-jungle. In de huidige tijd is die veelal digitaal. Zet daarom in op een collectievormingsbeleid ‘digitaal, tenzij …’ en beperk de fysieke achtergrondcollectie. Serendipenty geschiedt door een hbo-student meer digitaal dan fysiek. Ik merk dat ik ook eerst online onderzoek doe alvorens tussen boekenkasten te gaan snuffelen. Digitale ontsluiting is daarom wel erg belangrijk. Hiervoor is de hogeschoolbibliotheek een belangrijke rol weggelegd door in afstemming met het onderwijs al een voorselectie van betrouwbare bronnen te ontsluiten. Zuyd Bibliotheek doet dat door het samenstellen van LibGuides die vervolgens in onze digitale leeromgeving geïntegreerd kunnen worden.
En die Buku streamingdienst is voor de student waarschijnlijk een goed alternatief voor de verplichte boekenlijst.
Zet daarnaast in op integratie van informatievaardigheden in het curriculum. Informatievaardigheden horen ‘just-in-time’ aangeboden te worden. Wees die informatiepartner van het onderwijs. Kijk hoe het curriculum is opgebouwd, welke eindcompetenties er liggen, breng de leerdoelen informatievaardigheid in kaart, train docenten. Hiermee kan je als embedded informatiespecialist het verschil maken.
De rol van hogeschoolbibliotheek als sociale ontmoetingsplaats zie je veranderen omdat die ontmoetingen steeds meer in nabijheid van het onderwijs plaatsvinden. Een ruimte voor rust is (zeker) in tentamentijd zeer wenselijk. Veel studenten gaan hiervoor naar universiteitsbibliotheken, die steeds vaker hbo-studenten weren, zoals de bibliotheek UU sinds vandaag. Misschien ligt daar een rol voor de hogeschoolbibliotheek geen ontmoetingsplek maar studieplek.
Oja nog even over papier vs digitaal. Ik merk dat ik hier ambivalent in ben. Ik kan me geen bibliotheek zonder boekenkasten voorstellen. Toch leer en lees ik zelf ook steeds digitaal. Het is ook een kwestie van gewenning. Het ontsluiten en beheren van een fysieke collectie is een grote kostenpost. Als er keuzes gemaakt moeten worden ….
Ondanks dat volgens onderzoek leren beter van papier kan dan digitaal denk ik dat er steeds meer devices (zoals reMarkable) komen die het ‘papier lezen’ evenaren. Deze ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen, maar het komt er aan. Over de snelheid waarmee dit zal gaan, kan ik echt geen zinnig woord over zeggen.
Of er nu wel of niet een keuze gemaakt gaat/moet worden tussen papier en digitaal, voor de informatiespecialist betekent dit sowieso dat zij een rol heeft de docent te helpen bij de selectie van een goede collectie die ook door het onderwijs ingezet wordt.
Mismatch
Het is belangrijk om aandacht te schenken aan verwachtingsmanagement. Ik merk vaak dat vaak een mismatch bestaat tussen verwachtingen en werkelijkheid. En iedereen heeft een eigen perceptie van die werkelijkheid. Het is de kunst om samen te bepalen wat de rol en taak is van je hogeschoolbibliotheek in de gegeven context.
#trots
Het valt me altijd op dat veel bibliothecarissen zich bescheiden opstellen. Ik wens hen toe trots te zijn op hun vak en overtuigd te zijn van hun meerwaarde. Wees als bibliotheek vooral zichtbaar en ga het gesprek aan, f2f en digitaal, met studenten, docenten en elkaar. Communiceer over je bijdrage en deel je successen! Samen bibliotheek zijn is ook een teaminspanning!
Samen. Veranderen. Doen.
Judith
Zuyd Library Access
Ha Marcel,
Voor studenten, maar ook voor jou en je mede-docent/onderzoekers van Zuyd biedt onze bibliotheek sinds kort een handige tool aan: Library Access. Met deze browserextensie krijg je ook thuis toegang tot de databanken van Zuyd Bibliotheek. Tevens attendeert deze tool op ‘open acces’ alternatieven. Hoe mooi is dat! De extensie werkt trouwens alleen op desktops en laptops.
Ik heb de extensie toegevoegd aan Firefox omdat ik op mijn Zuydlaptop geen rechten heb om extensies toe te voegen aan de standaard browsers IE en Chrome. Ik heb wel rechten om andere browsers te installeren. Daarom ben ik overgestapt naar Firefox. En hierop draait Moodle ook als een zonnetje 🙂
Als je nu een artikel tegenkomt waar de bibliotheek een abonnement op heeft, word je direct naar het inlogscherm van Zuyd gestuurd. Na inloggen krijg je het volledige artikel te zien. Hoe handig is dat!
Fijne werkdag!
Judith
2 BE JAMMED 