Hallo Judith,

Mooi dat je het spinnenweb van Van den Akker (2003) hebt genomen als uitgangspunt voor onderwijsontwerp. Grappig ook, want ik heb zijn boek Curriculum Landscapes and Trends (2003) net deze week via de bibliotheek gekregen.
Ik wil reageren op je opmerkingen over de rol van visie en dat ‘hogere’ niveaus de ‘lagere’ beïnvloeden. In het spinnenweb wordt het centrum gevormd door ‘Rationale’ en dat is iets anders dan een visie die ergens bovenin de hiërarchie geformuleerd is. Er zijn veel rationales die invloed hebben op curriculumontwikkeling en er moeten voortdurend keuzes gemaakt worden met het oog op kennisontwikkeling, maatschappelijke relevantie en interesses en behoeften van studenten. De rationale kern van het spinnenweb is niet ‘rond’ zoals je een visie zou willen verbeelden; er wordt aan alle kanten aan getrokken. Naar mijn idee plaatst Van den Akker zich in de traditie van een relationele ontwerpbenadering die ervan uitgaat dat de betrokkenen ‘de aanpak van een leertraject alleen accepteren als ze er zelf aan hebben meegewerkt’ (Kessels & Grotendorst, 2011). In de relationele ontwerpbenadering gaat het erom via gedeelde opvattingen te ontwikkelen over het doel van het curriculum. Dit doel is volgens Kessels meer het resultaat van samenwerking en onderhandeling dan een logisch product van een systematisch ontwerpproces.
De rationale van Van den Akker zou wel eens meer de beleefde urgentie (Ehlen, 2015) kunnen zijn dan een visie op het resultaat. Bij ‘visie’ en claims van hogerhand wordt vaak verwezen naar eisen aan de curriculumontwikkeling vanuit macro- en meso perspectief. Volgens Van den Akker vinden de onderhandelingen in curriculumontwerp plaats op alle niveau’s (macro (politiek/maatschappelijk), meso (instelling/opleiding), micro (klas) en nano (individu/persoonlijk) niveau.
Het spinnenwiel is daarmee meer een instrument om curriculumontwikkeling te beschouwen vanuit het perspectief van alle actoren dan vanuit een vooropgestelde visie. Van den Akker pleit nadrukkelijk om scherpe keuzes te maken en dat past niet in een constructivistische benadering van het curriculum, waarin alleen een leersituatie wordt aangeboden waarin deelnemers vanuit ervaringen kennis opbouwen en het curriculumontwerp er eigenlijk weinig toe doet. Het onderwijskundig spinnenwiel is inmiddels ruim 12 jaar oud en dat maakt mij nieuwsgierig naar hoe Van den Akker tegenwoordig denkt over curriculumontwerp. In een recent interview hoorde ik vooral de termen ‘relevance’, ‘different claims’ en ‘curriculum composition’. Maar voor hetzelfde geld kun je er ook een systematische ontwerpbenadering vanuit een omvattende visie in herkennen!

Akker, J. J. H. v. d. (2003). Curriculum perspectives: An introduction. In J. v. d. Akker, W. Kuiper, & U. Hameyer (Eds.), Curriculum landscapes and trends. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Ehlen, C. (2015). Co-Creation of Innovation: Investment with and in Social Capital. (PhD), Open Universiteit, Heerlen.
Kessels, J., & Grotendorst, A. (2011). Het ontwerpproces als leerproces. In J. Kessels & R. Poell (Eds.), Handboek human resource development, Organiseren van het leren (pp. 215-234). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.