Hoi Marcel,

Sommige boeken zijn een feest der herkenning. Afgelopen week heb ik er zo één gelezen. Ik had het in een eerder blog al even genoemd:  Stratosphere : de verbindende kracht van technologie, pedagogie en veranderkunde van Michael Fullan.

Dit boek gaat over hoe ideeën die zijn ingebed in de nieuwe technologie, de nieuwe pedagogiek en de nieuwe veranderkennis samenkomen om het onderwijs voor iedereen te transformeren.

Het huidige onderwijssysteeem is te veel inhoudgedreven en te weinig gericht op leren leren voor de toekomst, schrijft Fullan. Op basis van wetenschappelijk onderzoek (o.a. Hattie, Prensky, Ries, en natuurlijk wordt Sir Ken Robinson ook geciteerd) bepleit Fullan een nieuwe pedagogiek waarbij docenten en studenten als leerpartners samenwerken en hun eigen leerproces vormgeven. De docenten zijn hierbij ook lerende. Voor hen betekent dit een nieuwe rol: de docent als verandermiddel (Sir Ken noemt 4 rollen: herkennen, aanmoedigen, faciliteren en verdiepen). Zowel studenten als docenten moeten leren leren. Ook voor de onderwijsorganisatie betekent dit een open leerhouding gericht op het faciliteren om leren te creëren ipv leren proberen af te dwingen. Leren draait in de stratosphere om betekenisvolle betrokkenheid. Leren is de maatstaf, niet onderwijzen.

Studenten (NB. docenten kunnen ook studenten zijn) zijn kennisverwervers, die leren te leren en beter na te denken.
Docenten (NB. leidinggevenden kunnen ook als docenten worden gezien) gaan beoordelingen zien als feedback over hun inpact, ze gaan met studenten in gesprek over hun doelen en vooruitgang.

Technologie wordt nooit geweldig zeg Fullan, als het niet begeleid wordt door de juiste pedagogiek en de goede mentoren. Criteria voor innovatieve leerervaring waarbij technologie en pedagogiek geïntegreerd zijn (diep leren), zijn:

1. onweerstaanbaar boeiend zijn (voor studenten en docenten)
2. op elegante wijze efficiënt en eenvoudig in gebruik
3. gebruikmakend van overal beschikbare technologie
4. gebaseerd op het oplossen van levensechte problemen

Omdat de ontwerpelementen van games gericht zijn op de betrokkenheid van de speler met directe feedback en continu de voorgang van de uitdagende doelen laten zien, hebben zij een gigantisch potentieel voor het onderwijs, volgens Fullan. En niet alleen volgens hem 😉 .

Voordat we de rol van docenten en studenten willen veranderen, of zelfs omkeren (flippen) moet wel eerst de pedagogiek en technologie op orde zijn. Visie is hierbij belangrijk. Welke kant wil je op met het onderwijs? Dit betekent ook erkennen dat vernieuwen een iteratief proces is van creëren, proberen, verfijnen, toepassen en voortdurend verbeteren. Vaak zie ik dat docenten (“welke tool werkt nu het beste?”), maar ook ondersteuners (ICT, bibliotheek, AV) een kant en klaar product willen gebruiken/presenteren … omdat men mislukkingen wil uitsluiten? …. verandermoe is?…. Het proces van samen leren/samen werken is net zo belangrijk. Vooral het inzichtelijk maken van dit proces. Zie het veranderproces als een mogelijkheid om te leren. De docent als veranderkundige is cruciaal, zegt Fullan. Hij baseert zich daarbij op de conclusies van de metastudie van Hattie.

De 5 kernfactoren om veranderingen eenvoudiger en succesvoller te maken:

1. intrinsieke motivatie
2. vergroten van het verbeter- en verandervermogen
3. transparante resultaten en praktijken
4. leiderschap op alle lagen
5. positieve, proactieve houding ten aanzien van de voortgang.

De focus ligt in het huidig onderwijs volgens Fullan te veel op normen en beoordeling. In de Stratosphere*) is leren gericht op empathie, focus en transparantie (*) de stratosfeer is in metaforische zin de ideale vrijplaats voor innovatie: alle ruimte, ideale omstandigheden en onbegrensde mogelijkheden). Eigenlijk zouden we in ons TPACK-spel de C van Content moeten vervangen door Change, denk ik, als ik Fullan goed begrijp.

Het boek is verrijkt met een epiloog waarin de inzichten van Fullan met de Nederlandse onderwijssituatie worden verbonden. Een mooie aanvulling met visies op leren vanuit de verschillende leertheorieën, waarin het competentiemodel Mediawijsheid, de mindsets van Dweck, TPACK en curriculumvernieuwing aan bod komen. Ik vind dit boek een ‘must read’ voor alle docenten en studenten MLI. Lezen! en discussiëren! ‘Leren’ is de nieuwe maatstaf en niet meer het ‘lesgeven’.

In dit boek gaat het vooral om te investeren in de sociale aspecten van het leren: in gezamenlijkheid problemen oplossen en betekenisvolle doelen stellen. Sluit ook mooi aan bij mijn paper over sociaal leren 😉 . Fullan acht ‘verbinden’ en ‘passie’ waardevol voor het leren. Waar hebben we dit de laatste maand ook gezien?

‘Je krijgt pas iets op gang als je verbindt.’ @doekle_terpstra in parallel met Van Gaal in FD Outlook #turner pic.twitter.com/TJtz4O3zBU

— Jeroen Visscher (@Visscherturner) 12 juli 2014

Wanneer je samen met anderen iets betekenisvol doet, kun je wonderen verrichten.
Fullan, p. 86

Judith