Je hebt een feest gemist, Marcel. Dé SURF Onderwijsdagen bestond 20 jaar en dat vierden ze met Bossche bollen en Brabantse worstenbroodjes. Voor een Brabants meisje als ik deed het me een genoegen dat dit congres nu eens in Brabant werd georganiseerd. Dat is vanuit Maastricht met een rechtstreekse trein goed bereikbaar. En de Brabanthallen (1931 Congrescentrum tegenwoordig) is een prima locatie, vind ik. Voor herhaling vatbaar!

Tijdens opening van het congres werd gevraagd hoe vaak men al had deelgenomen. Ik ben nu ruim 10 jaar betrokken bij ICT en Onderwijs en met uitzondering van de jaren dat ik naar de Educause in Amerika ben geweest, was ik present. Dus ik denk dat dit ongeveer de 7e keer was. De meeste jaren heb ik geblogd over de sessies die ik bezocht heb. Dit keer mijn reflectie op de twee mooie dagen. Aanleiding was de sessie ‘Reflectie op vernieuwing’ van twee voormalige organisatoren van de OWD: Bas Cordewener en Tom Dousma. Het is goed, zeiden zij, om ook eens terug te kijken om de toekomst beter te kunnen duiden. Omdat ik met een nieuw team in een andere organisatieonderdeel bezig ben met ambitiebepaling, denk ik de laatste tijd vaak terug naar wat gedaan en geweest is. Daarom mijn lessons learned aan de hand van hetgeen ik opgepikt heb tijdens deze onderwijsdagen.

Go slow

De thema’s waarmee ik in die tien ICTO-jaren bezig ben zijn nauwelijks veranderd: digitale leeromgeving, leertechnologie en docentprofessionalisering. Het tempo van veranderen ligt laag, hoorde ik regelmatig op het congres. Dat heb ik ook proefondervindelijk ervaren; lastig voor een juffertje ongeduld als ik. In die jaren is het me ook steeds duidelijker geworden dat vernieuwing of veranderingen in het onderwijs complex is en veel vraagt van werkprocessen van docenten. Daar was dit jaar opvallend veel aandacht voor. Terwijl andere jaren het veelal over het ‘moeten’ inzetten van ict ging, lag nu meer de focus op wat docenten nodig hebben. De afsluitende keynote op dinsdag van antropoloog Lauren Herckis ging met name over implicaties van onderwijsveranderingen. Aan de hand van persona’s liet zij ons zien hoe docenten en studenten met verschillende achtergronden een diversiteit aan verwachtingen en vooroordelen kunnen hebben ten aanzien van (leer)technologie. Ik heb al langer door dat overtuigen (al dan niet evidence-informed) niet werkt. Het geven van goede (andere) (evidence-informed 🙂 ) voorbeelden werkt daarentegen wel, zo ook inspireren en nieuwsgierig maken.

Context is king

Waarom zou je als docent überhaupt ict inzetten als je zonder leertechnologie ook de juiste leerervaring bereikt zonder je didactische aanpak te wijzigen? Onderwijs draait om de leerervaring van de student, zei Maurits Berger, hoogleraar ‘Islam en het Westen in de openingskeynote. Inzet van technologie is volgens hem noodzakelijk als we de buitenwereld ook binnen de onderwijsmuren willen toelaten. Online leren prikkelt ook andere vaardigheden van studenten, en biedt tevens andere doceerervaring. Maurits is van krijtbord docent een beheerder van een online kennisjacuzzi geworden. Het gesprek over zo’n controversiële thema als Islam in het westen werkt, zo is zijn ervaring, beter in een online omgeving dan in een klassikale setting. Om zijn onderwijs online aan te bieden had hij (het geluk, zoals hij zelf zei) een team (met een MOOCmeneer. onderwijstechnoloog en Pixelboer, cameraman) om zich heen te hebben waarmee hij samen kon sparren. Zeker als je je onderwijs met video wilt verrijken is een instructional media designer onmisbaar, zo hebben we geleerd in het MOOCZI-project. Vaak werd tijdens sessies het belang van multidisciplinaire (blended) ondersteuningsteams benoemd om het gebruik van leertechnologie op te schalen.

De sessie van SAMBO-ICT en Kennisnet over hun onderzoek naar i-coaches gaf een zestal succesfactoren voor een optimale aanpak. Het mbo gebruikt de term i-coaches, maar is inhoudelijk vergelijkbaar met onze dlo-coach: een docent die als verbinder functioneert tussen onderwijs en ict. Iemand die de ict-ontwikkelingen didactisch kan duiden voor zijn collega’s. Voor mij zijn het hele herkenbare succesfactoren:

1: De inzet van i-coaches koppelen aan onderwijskundige doelen (borgen en sturen)
2: Aandacht voor selectie en het profiel van de i-coach (duidelijk takenpakket)
3: I-coaches hebben een structurele positie (schakel tussen operationeel, tactisch en strategisch niveau)
4: Centrale kennisdeling en aanpak
5: Transparantie over rollen en eigenaarschap
6: Facilitering met tijd en middelen

Het bloemmodel is voor mij nog steeds het beste concept (nog beter: de 2.0 versie met studenten, tot mijn vreugde hoorde ik ook vaak de term ‘studentbetrokkenheid’). Dus centraal een multidisciplinair blended design team die dlo-coaches professionaliseren en ondersteunen en voor afstemming en kennisdeling zorgt. Per opleiding een dlo-coach (vastgesteld profiel, gepositioneerd, gefaciliteerd in tijd en ruimte) en manager die leiding kan geven aan de de integratie van ict in het onderwijs. Door dlo-coaches gedeeltelijk centraal te financiëren zou een versnelling dan wel opschaling kunnen plaatsvinden. Om dit te realiseren is regie op instellingsniveau noodzakelijk. Ook zouden we op instelllingsniveau samen met alle betrokkenen de digitale didactische competenties van docenten moeten vaststellen zodat gestuurd kan worden op docentprofessionalisering. Voor mij hoort TPACK daarbij het uitgangspunt te zijn. Je moet als docent genoeg van leertechnologie weten om de afweging te kunnen maken om het wel of niet in te zetten.

Question your truth

De leerervaring, de 21-century skills (zonder die term eigenlijk gehoord te hebben) van studenten en de aansluiting op de beroepspraktijk kwam ook veelvuldig ter sprake. Als je alleen zendt, zei Maurits Berger, mis je iets essentieels in het onderwijs en dat is hoe je je kennis inzet. Je weet van alles maar je kunt er niets mee. Dit sluit aan op slotconclusie van Deborah Nas tijdens de eerste keynote op woensdagochtend: “We moeten onze studenten en docenten leren leren. Technologie kan dit faciliteren”. Van haar keynote werd ik blij, zoveel geweldige toepassingen die ik nog niet ken kwamen voorbij. Zij zei ook dat we technologie beoordelen vanuit je eigen (oude bestaande) referentiekader. Wat als boeken na videogames waren uitgevonden, wat zouden we dan van lezen vinden?  We moeten mensen helpen te ‘reframen’, mensen moeten wennen aan nieuwe technologie, dat helpt bij de adoptie. Deborah liet zien dan de wereld om ons heen zo snel verandert dat kunnen we als instituut onderwijs niet bijhouden. Het is bijna onmogelijk om te bedenken hoe de wereld er over 5 jaar uit ziet als je ziet wat er de afgelopen 5 jaar allemaal technisch mogelijk is geworden. We moeten beter leren begrijpen waarom docenten iets niet willen inzetten en hen helpen. Denk vanuit mogelijkheden in plaats van problemen, dat zei Maurits Berger letterlijk en Deborah Nas bedoelde het ook zo.

Ondanks dat ik niet meer veel bezig ben met open onderwijs, merkte ik tijdens de sessie ‘Open leermateriaal: ontwerp, ontwikkel, deel’ van dit thema nog steeds energie te krijgen. Het was gewoon ook een leuke sessie. We gingen met Quizlet aan de slag, een ontzettend leuke tool om voorkennis te activeren. Daar hoorde ik dat binnenkort een zoekportaal voor open leermateriaal komt, tot die tijd moeten we het even doen met mijn overzicht van open leermaterialen 🙂 .

The only constant is change

De afgelopen tien jaar is vooral technologisch veel veranderd (open standaarden waardoor koppelingen tussen systemen beter gaat; de impact van big data, de mogelijkheden van artificial intelligence) daardoor zijn de omstandigheden en de mogelijkheden met onze nieuwe digitale leeromgeving Moodle toch echt anders dan toen we met Blackboard begonnen. Het vraagstuk van docentprofessionalisering is echter wel hetzelfde gebleven. Volgens mij omdat hier niet expliciet genoeg aandacht voor is geweest. De Chrissen, Jossen en Erica’s pakken vernieuwingen wel op, alhoewel ik bij deze vooroplopers een vermoeidheid zie omdat (mijn interpretatie) hun inzet niet op waarde wordt geschat. Gelukkig staat docentprofessionalisering wel hoger op de agenda’s.

Voor de nabije toekomst wil ik graag samen met de dlo-coaches en docententeams de mogelijkheden verkennen die leertechnologie en onze digitale leeromgeving biedt voor hun ontwerpvragen. En daarbij ook de vraag blijven stellen: doen we dit omdat het hoort, of helpt het ons ook echt? Uiteraard zal ik altijd aandacht blijven schenken aan open onderwijs 🙂 . Ik zou het fijn vinden als we samen duidelijkheid creëren over de digitale didactische competenties van onze docenten. Nog blijer zou ik zijn als het bloemmodel tot bloei komt. Mijn invloed op deze ontwikkelingen is beperkt. Eigenaarschap ligt elders (bij faculteiten, teamleiders, docenten) en zo hoort het ook. In de tussentijd blijf ik me inzetten voor (ict)docentprofessionalisering en ondersteuning van docententeams door aan te sluiten bij de samenwerkingsstructuren die er nu zijn. Mijn kracht ligt in het verbinden en het kennis delen. Daar krijg ik energie van. En omdat dit ook steeds terugkomt als een succesfactor ga ik me hier toch weer op focussen.

Tot slot neem ik de boodschap van Maurits Berger me ter harte: niet fixeren op problemen, maar kijken naar mogelijkheden en openstaan voor het onverwachte.

Groet,
Judith

Zie ook de overzichtspagina van SURF voor een terugblik op deze onderwijsdagen.