Ha Marcel,

Onlangs heeft een collega mij gevraagd feedback te geven over een notitie over onderwijsvernieuwing. Daarin las ik regelmatig het woordje ‘toekomstbestendig onderwijs’. Wat is dat eigenlijk? In de kantlijn schreef ik ook ‘definieer toekomstbestendig onderwijs’ 🙂 Ik heb even gegoogled en vond dat Ewoud Sanders dat al een keer voor de NRC heeft uitgezocht:

Wat is nu de betekenis van toekomstbestendig? Je mag aannemen: geschikt voor de toekomst. Maar omdat de gangbare betekenis van samenstellingen met -bestendig ‘bestand tegen’ is, klinkt het als: bestand tegen (ontwikkelingen in de) toekomst. Of beter: tegen negatieve ontwikkelingen in de toekomst.

Ja het is inderdaad zoals Sanders verder op in zijn column schrijft, een nonsenswoord, maar het bekt wel lekker 😉

Nadenken over de toekomst van het onderwijs dat heb ik de laatste tijd veel gedaan. In extreme denken en in toekomstscenario’s uitschrijven, is leuk. Nadenken over de toekomst van de digitale leer- en werkomgeving van Zuyd was nodig. Het hoort allemaal bij mijn leuke werk als I-adviseur. Lezen van trendrapporten, volgen van blogs van onderwijsmensen en van daaruit kijken wat nodig is. Je hebt die open blik en verbeelding nodig om te kunnen innoveren. Ik zeg altijd dat ik geen glazen bol heb en de toekomst ook niet kan voorspellen. Ik stuitte vorige week op een interview met Patrick van der Duin en hij zegt: ‘De toekomst overkomt ons niet’. Hij (inmiddels lector bij Fontys) liet me nog een ander belang van toekomstverkenningen zien.

Onze studenten moeten ook leren vooruit te denken. Zij werken straks (op verantwoordelijke posities) in organisaties die er ook in de toekomst er nog moeten staan. Dat betekent dat je een beeld moet hebben van waar je naar toe wilt bewegen. Wat is de bedoeling? Of in andere woorden: wat is je visie? Om te overleven als organisatie moet je de toekomst verkennen, en niet alleen maar focussen op de korte termijn. Dat pleit voor scenarioleren in het hoger onderwijs 🙂

In het artikel werden enkele trends en visies uit de toekomststudies van het team Future Scanning van TNO Informatie- en Communicatietechnologie opgesomt. Deze zijn afkomstig uit het boek Van der Duin en Stavleu uit 2006 (!) ‘De toekomst in een notendop’. Hij zat er niet zo ver naast.

• Mensen worden kritischer en zelfbewuster. Opkomst van adhoc-collectieven waarin men zijn eigenbelang invult
• ‘Levenslang leren’: werkenden scholen zich voortdurend bij, studenten doen naast de studie praktijkervaring op
• Verschuiving van het opdoen van feitenkennis naar het leren van vaardigheden. Vooral het kritisch beoordelen van informatie wordt een belangrijke vaardigheid
• Opkomst van kleinschalige, decentrale energieopwekking. Wijken verenigen zich als grotendeels zelfvoorzienende ‘mini-energiecentrales’. Bruikbare restenergie wordt afgetapt uit menselijk lichaam
• Sensorrevolutie: alles is ‘getagd’ met sensoren die werken als zintuigen. Positiebepaling van apparaten, objecten en personen neemt sterk toe. Werkgevers weten precies waar hun werknemers zijn, transporteurs weten waar hun wagens zijn.

En 10 jaar later moeten we gaan nadenken over wat artificial intelligence en cognitive computing voor invloed heeft op de samenleving en dus op ons onderwijs. En als het onderwijs verandert in in-demand learning in plaats van just-in-case learning, uitgaat van de individuele talenten, focust op het levenslang leren ….. wat betekent dat voor ons onderwijssysteem? Voor de waarde van diploma’s? Allemaal interessante vragen waaruit blijkt dat behalve dat het van belang is om onze studenten een creatieve, kritische blik naar de toekomst toe bij te brengen, scenarioleren ook van belang voor onze eigen organisatie. Weten we met zijn allen welke kant we op willen? Hoe we andersom gaan doen? Ik schrijf mijn visie maar toch maar weer als opmerking in de kantlijn van de notitie. Wie weet wordt het verwerkt 🙂

By the way … Ik kreeg een uitnodiging voor de bijeenkomst van Zuyd Living Lab. Zoals je weet denken studenten hierin natuurlijk al na over de toekomst van Zuyd. Vanavond presenteren de studenten hun inzichten en ideeën die ontwikkeld zijn. Ik ben erg nieuwsgierig en benieuwd wat ik hiervan leer. Blogje volgt natuurlijk.

Groeten,
Judith